Genellikle ormanlık alanlarda, taşların altında, yaprak yığınlarında ve evlerin nemli bölgelerinde bulunurlar.
Fiziksel Özellikler
Çiyanlar, vücutlarının her segmentinde bir çift bacak taşıyan ve genellikle 15 ila 177 çift bacağa sahip olabilen canlılardır. Renkleri türlerine göre değişiklik gösterse de, genellikle kahverengi, sarı ve kırmızı tonlarında görülürler. Çiyanların antenleri uzun ve duyarlıdır, bu sayede çevrelerindeki titreşimleri ve kokuları algılayabilirler.
Beslenme ve Davranış
Çiyanlar etçil canlılardır ve küçük böcekler, örümcekler ve diğer küçük omurgasızlarla beslenirler. Avlarını yakalamak için güçlü çene yapıları ve zehirli pençeleri vardır. Bu pençeler, avlarını hızla etkisiz hale getirmelerini sağlar. Çiyanlar genellikle gece aktiftirler ve gündüzleri saklanmayı tercih ederler.
İnsanlar İçin Tehdit Oluştururlar mı?
Çiyanlar, insanlar için genellikle tehlikeli değillerdir. Çoğu türün ısırığı sadece hafif bir ağrıya ve lokalize şişmeye neden olur. Ancak, bazı büyük türlerin ısırıkları daha ağrılı olabilir ve alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Bu nedenle, özellikle çocuklar ve hassas cilde sahip kişiler, çiyanlarla temastan kaçınmalıdır.
Ekolojik Önemi
Çiyanlar, ekosistemin sağlıklı işleyişinde önemli bir rol oynarlar. Zararlı böcek popülasyonlarını kontrol altında tutarak tarım ve bahçecilik açısından faydalıdırlar. Ayrıca, organik maddeyi parçalayıp toprağa karıştırarak humus oluşumuna katkıda bulunurlar.
Çiyan Türleri
- Scolopendra cingulata:
- Halk Arasındaki adı: “Akdeniz çiyanı” veya “büyük çiyan”
- Akdeniz bölgesinde yaygın olan bu tür, genellikle sarımsı kahverengi renktedir ve ortalama 10-15 cm uzunluğundadır.
- Scolopendra gigantea:
- Halk Arasında: “Dev çiyan” veya “büyük çiyan”
- Dünyanın en büyük çiyan türlerinden biri olan Scolopendra gigantea, Güney Amerika’da bulunur ve 30 cm’yi aşabilir.
- Scolopendra heros:
- Halk Arasında: “Kırmızı çiyan” veya “dev çiyan”
- Amerika Birleşik Devletleri’nin güney bölgelerinde bulunan bu tür, genellikle kırmızımsı renktedir ve yaklaşık 20 cm uzunluğundadır.
- Lithobius forficatus:
- Halk Arasında: “Bahçe çiyanı” veya “kır çiyanı”
- Avrupa’da yaygın olan bu tür, genellikle kahverengi veya kırmızımsı renkte olup, 3-4 cm uzunluğundadır.
- Scutigera coleoptrata:
- Halk Arasında: “Ev çiyanı” veya “ev çırısı”
- Bu tür, evlerde sıklıkla görülen bir çiyandır. Sarımsı renkte olup uzun bacaklara sahiptir ve yaklaşık 2-3 cm uzunluğundadır.
- Ethmostigmus rubripes:
- Halk Arasında: “Mavi çiyan” veya “büyük çiyan”
- Avustralya ve Asya’nın bazı bölgelerinde bulunan bu tür, genellikle mavi veya yeşil renktedir ve 20 cm’ye kadar büyüyebilir.
